دوئل سخت میان پزشکیان و جلیلی شکل گرفت/ پشت پرده انتخابات ۲ مرحله‌ای/ تکرار دوقطبی احمدی نژاد و اصلاح‌طلبان در ۱۵ تیر؟+ نمودار

به گزارش اقتصادنیوز، انتخابات چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری هشتم تیرماه برگزار شد؛ انتخاباتی که در سیزده دوره گذشته در سالهای زوج برگزار می‌شد اما امسال متفاوت از قبل، به صورت زودهنگام در سالی برگزار شد که قرار نبود موعد انتخابات باشد.

اقتصادنیوز در این گزارش به مقایسه 2 انتخابات ریاست جمهوری در تاریخ جمهوری اسلامی پرداخته که در مرحله اول برنده ای نداشته و به عبارتی با رقابت 2 جریان اصلاح طلب و اصولگرا به تک مرحله‌ای بودن بسنده نکرد؛ 2 انتخابات ریاست جمهوری در سال های 1384 و 1403 که با وجود تفاوت ها، شباهت هایی به هم دارند.

رد صلاحیت چهره ها

پیش از تکرار تاریخ برای انتخابات هشتم تیر 1403، نهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران دو مرحله ای شد، انتخاباتی که همان مرحله اول نیز با نتیجه شگفت انگیز همراه بود و در جریان آن، اکبر هاشمی رفسنجانی که سابقه 8 سال ریاست جمهوری و همچنین ریاست مجلس را در کارنامه داشت با محمود احمدی نژاد که تنها سابقه ملی او شهرداری تهران بود، به مرحله دوم رفت؛ رقابتی که در نهایت به کام احمدی نژاد شد. او از خیابان بهشت به عنوان ششمین رئیس‌جمهور ایران عازم و رئیس دولت نهم روانه پاستور شد. 

این انتخابات در حالی هاشمی رفسنجانی و احمدی نژاد را به مرحله نیمه نهایی فرستاد که شورای نگهبان پیش از انتخابات، از میان هزار و 14 داوطلبی که برای انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کرده بودند، صلاحیت تنها ۶ نفر را تأیید و صلاحیت هزار و هشت نفر را رد کرده بود. در میان آنها 2 نام مطرح در آن زمان وجود داشت که نتوانستند از سد شورای نگهبان بگذرند؛  مصطفی معین و محسن مهرعلیزاده که هر دو سابقه حضور در کابینه دولت سید محمد خاتمی حضور داشتند.

این وجه از انتخابات سال 1384 با انتخابات 1403 شباهت هایی دارد. در فرایند انتخابات هشتم تیرماه نیز چهره هایی مطرحی همچون علی لاریجانی، اسحاق جهانگیری، محمود احمدی نژاد و حتی وزیران دولت مستقر همچون محمدمهدی اسماعیلی، صولت مرتضوی و مهرداد بذرپاش نتوانستند از شورای نگهبان کارت سبز ورود به رقابت انتخابات را دریافت کنند. با این تفاوت که دو چهره مطرح رد صلاحیت شده در انتخابات 1384 یعنی و پس از رد صلاحیت، با حکم حکومتی رهبری، به تأیید شورای نگهبان رسیدند اما هیچ یک از چهره های رد صلاحیت شده در انتخابات امسال، فرصتی برای ورود به رقابت ها نیافتند.

دوئل سخت پزشکیان و جلیلی

به این ترتیب، اکبر هاشمی رفسنجانی، محمود احمدی‌نژاد، مهدی کروبی، علی لاریجانی، محمدباقر قالیباف، محسن مهرعلیزاده و مصطفی معین به عنوان نامزدهای نهایی ششمین انتخابات ریاست جمهوری وارد فاز رقابت و تبلیغات ریاست جمهوری شدند. به گزارش اقتصادنیوز، با برگزاری ششمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در روز جمعه 27 خردادماه، اکبر هاشمی رفسنجانی با کسب 6 میلیون و 211 هزار و 937 رأی معادل 21.13 درصد آرا و محمود احمدی نژاد با کسب پنج میلیون و 711 هزار و 969 رأی معادل 19.43 درصد آرا دیگر نامزدها را پشت سر گذاشته و به دور دوم انتخابات ریاست جمهوری راه یافتند.

اگرچه در انتخابات سال 1384 به دلیل تعدد نامزدها، آرا به ویژه میان نامزدهای نزدیک به اصلاح طلبان شکسته شد و به این ترتیب سقف آرای نامزد اول برای دور دوم انتخابات به 22 درصد هم نرسید، اما در انتخابات امسال، رای نفر اول یعنی مسعود پزشکیان از 42 درصد گذشت و رای سعید جلیلی به عنوان نفر دوم راه یافته به دور دوم، از 36 درصد عبور کرد. 

به این ترتیب، می توان گفت که دوئل میان دو نامزد راه یافته به مرحله دوم انتخابات سال 1403 بسیار سنگین تر از رقابتی است که میان محمود احمدی نژاد و هاشمی رفسنجانی شکل گرفته بود.

آنچنان که از آمار و ارقام انتخابات بر می آید، سطح مشارکت در انتخابات دور اول 1384، بیش از 62 درصد بود و میزان مشارکت در انتخابات هشتم تیر در مرز 40 درصد ایستاد. بر این اساس، در سال 84، احمدی نژاد و هاشمی رفسنجانی که در مجموع اندکی بیش از 40 درصد آرا را به دست آورده بودند، برای مرحله دوم می توانستند روی آرای 60 درصد دیگری که به آنها رای ندادند، حساب باز کرده و با کارهای تبلیغاتی درصدد جلب نظر آنها باشند. 

اما در انتخابات هشتم تیرماه 1403، حدود 70 درصد آرای رای دهندگان در انتخابات را دو نامزد راه یافته به مرحله دوم از آن خود کردند و به این ترتیب با فرض مشارکت دست کم همه آنها که در دور اول انتخابات رای دادند، مسعود پزشکیان و سعید جلیلی تنها باید برای جلب رای 30 درصد رای دهندگان باید تمام توان خودرا به کار گیرند. به عبارت دیگر جلیلی و پزشکیان کار سختی برای پیروزی در رقابت دور دوم دارند.

راز شکستن آرا در 1384 و 1403

با توجه به اینکه انتخابات ریاست جمهوری سال 84 ترکیبی از جناح های اصلاح طلب و اصولگرا را در خود جای داده بود و در نهایت با پیروزی جناح اصولگرا پرونده انتخابات را بست، جناح بندی کاندیداها در سال 84 زیر ذره بین اقتصادنیوز قرار گرفت. بررسی ها حاکی از آن است در دور نخست، حزب اکبر هاشمی رفسنجانی در «روحانیت مبارز» بود اما محمودی احمدی نژاد که آن زمان شهردار تهران بود بدون هیچ حزب و اتحادی وارد عرصه رقابت شد. حزب مهدی کروبی «روحانیون مبارز» اعلام شد.

محمدباقر قالیباف که سال 84 فرمانده نیروی انتظامی بود نیز حزبی نداشت اما اتحاد او «اصولگرایان» و «تحول خواه» بود. همچنین مصطفی معین از حزب «مشارکت» و اتحاد «دموکراسی خواهی» در آن انتخابات شرکت کرده بود. علی لاریجانی نیز بدون حزب اما با اتحاد «نیروهای انقلاب» پا به عرصه رقابت های سال 84 گذاشته بود. همچنین حزب آخرین نامزدی که رأی بخش اندکی از مشارکت کنندگان را به خود اختصاص داده بود یعنی محسن مهرعلیزاده «مدیران صنعتی» بود اما وابسته به اتحادی نبود.

به این ترتیب 3 نامزد از جریان اصولگرا، 3 نامزد نزدیک به اصلاح طلبان و اکبر هاشمی رفسنجانی در میانه این دو جریان وارد رقابت شدند و در نهایت بدون اجماع بر سر کاندیدای واحد در هر دو جریان، آرا میان نامزدها شکسته شد؛ اتفاقی که در سال 1403 میان دو نامزد اصولگرای انتخابات یعنی سعید جلیلی و محمدباقر قالیباف تکرار شد.

شاید بتوان یکی از دلایل اصلی 2 مرحله ای شدن دو انتخابات مورد بررسی را پراکندگی آرای نامزدها دانست که موجب شد انتخابات به دور دوم کشیده شود. هرچند هنوز رفتار جلیلی و پزشکیان در روزهای آخر هفته به صورت‌ دقیق قابل پیش بینی نیست اما در دور دوم انتخابات ۸۴ نیز احمدی نژاد در برابر هاشمی رفسنجانی تاکتیک جدیدی در پیش گرفت و شعار تغییر را علیه برنامه های هاشمی و دولت خاتمی سر داد که در نهایت منجر به پیروزی او شد.

البته عدم اجماع هم جریانی‌ها در دور اول انتخابات ۸۴ تفاوت مشخصی یا ۱۴۰۳ دارد؛ آنکه در سال ۸۴ میان آرای نامزدهای هم‌جریان اختلاف رای معنا دار نبود اما آنچه میان آرای جلیلی و قالیباف در انتخابات اخیر رخ داد حاکی از اختلاف معنادار آرای این دو بود؛ موضوعی که حتی هیچ یک از نظرسنجی ها نیز آن را پیش بینی نکرده بود.

تکرار 2 مرحله ای شدن انتخابات بعد از 19 سال

از آنجا که یک بار دیگر و در روز جمعه هشت تیرماه تاریخ بار دیگر تکرار شد و چهاردهمین انتخابات ریاست جمهوری بعد از 19 سال 2 مرحله ای شد، اقتصادنیوز در ادامه این گزارش به علل و ریشه تکرار این اتفاق پرداخته است. 

در انتخابات ریاست جمهوری سال 1403 که برای چهاردهمین رئیس قوه مجریه برگزار شد، 6 نامزد یعنی مسعود پزشکیان، محمدباقر قالیباف، مصطفی پورمحمدی، امیرحسین قاضی زاده هاشمی، علیرضا زاکانی و سعید جلیلی از سد شورای نگهبان عبور کردند و وارد خان تبلیغات و رقابت شدند. اما پیش از آغاز رأی گیری، ابتدا قاضی زاده هاشمی و سپس زاکانی انصراف دادند که از توئیت های آنها اینطور به نظر رسید به نفع جبهه انقلاب، نام خود را از دور رقابت ها خارج کردند. 

صندوق های انتخابات ریاست جمهوری روز جمعه هشت تیرماه پذیرای نام چهار کاندیدا یعنی مسعود پزشکیان، محمدباقر قالیباف، سعید جلیلی و مصطفی پورمحمدی شد. مشارکت ها در روز جمعه چگونه بود و نامزدهای اول تا سوم چه آرایی به خود اختصاص دادند؟ 

به گزارش اقتصادنیوز، شنبه 9 تیرماه بعد از اعلام لحظه به لحظه نتیجه ها از زبان محسن اسلامی، سخنگوی ستاد انتخابات کشور، در نهایت رسانه ها آمار نهایی را برای سه نامزد منتشر کردند. بر این اساس، از مجموع 24 میلیون و 535 هزار و 185 برگه رأی اخذ شده، مسعود پزشکیان با کسب 10 میلیون و 415 هزار و 901 رای(معادل 42.11 درصد)، جایگاه نخست را به خود اختصاص داد. سعید جلیلی با 9 میلیون و 473 هزار و 298 تعرفه رأی(معادل 38.30 درصد) در جایگاه دوم ایستاد و محمدباقر قالیباف هم با سه میلیون و 383 هزار و 340 برگه رأی (معادل 13.68 درصد) عنوان نفر سوم را از آن خود کرد. 

محمدباقر قالیباف که ید طولایی در نامزد شدن برای انتخابات ریاست جمهوری دارد، آراء متفاوتی در سال های 1384 و 1403 برای خود رقم زد. او سال 84 در کسوت فرمانده نیروی انتظامی بعد از مهدی کروبی، نفر چهارم شد و تعداد چهار میلیون و 93 هزار و 951 رأی معادل 13.93 درصد مشارکت را به خود اختصاص داد. 

قالیباف که هشت تیر امسال هم با کد 77 نامزد انتخابات ریاست جمهوری شده بود، سه میلیون و 383 هزار و 340 معادل 13.68 درصد آراء را کسب کرد. نکته حائز اهمیت این است که قالیباف در هر دو انتخابات ذکر شده 13 درصد و اندی از برگه های رأی را از آن خود کرده بود. 

کلکسیون شگفتی ها در 1403؛ رأی 10 میلیونی برای نامزدی که تکراری نبود 

به گزارش اقتصادنیوز، شباهت دیگر انتخابات سال 1384 و 1403 را می توان در نامزدی مسعود پزشکیان و محمود احمدی نژاد تحلیل کرد. هر 2 نفر در نخستین ریسک سیاسی، خود را به محک آرای مردم گذاشتند تا در انتخابات ریاست جمهوری شرکت کنند اما تفاوتی میان شان قابل ذکر و بررسی است. مسعود پزشکیان با کارنامه وزارت بهداشت دولت خاتمی و نمایندگی و نایب رئیسی مجلس، در دور نخست چهاردهمین انتخابات ریاست جمهوری به عنوان نماینده اصلاحات در رقابت با سعید جلیلی و محمدباقر قالیباف نفر اول شد تا جمعه پیش رو و این بار در رقابت با سعید جلیلی شانس خود را برای دومین بار بیازماید. محمود احمدی نژاد اما اگرچه شهردار تهران بود اما آن سالها هم جوان بود و هم جویای نام در عالم سیاست. هرچند در نهایت در نهایت به مدت هشت سال پاستورنشین شد. 

شکست پرشیا از تیبا

با این همه یکی از مهمترین اخبار روز جمعه هشت تیرماه این بود که قالیباف از رقابت در انتخابات ریاست جمهوری جاماند؛ یک شگفتی بزرگ در انتخابات اخیر که در قالب اختلاف معنادار رأی جلیلی و قالیباف عیان شد. این در حالی ست که نظرسنجی ها از پیش‌بینی این رخداد جا ماندند.

به گزارش اقتصادنیوز، با نگاهی به داده‌های آخرین موج نظرسنجی‌ مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) که در ششم تیرماه انجام شد، مسعود پزشکیان 33.1 درصد از آرای مردم را در این نظرسنجی به دست آورده بود. همچنین آرای احتمالی سعید جلیلی نیز 28.8 درصد بود و آرای محمدباقر قالیباف نیز در نظرسنجی ششم تیرماه ایسپا 19.1 درصد به ثبت رسید.

در آخرین نظرسنجی موسسه افکار سنجی ملت، وابسته به مرکز پژوهش‌های مجلس که 6 تیرماه منتشر شد، مسعود پزشکیان با داشتن ۲۳/۵ درصد از آرا پیشتاز بود. پس از او، محمدباقر قالیباف با ۱۶/۹ درصد و سعید جلیلی با ۱۶/۳ درصد در رتبه‌های دوم و سوم قرار دارند. با این حساب از نظر رتبه نامزدها، نتایج آخرین نظرسنجی ایسپا با نتایج انتخابات یکی شد و پزشکیان و جلیلی به ترتیب رتبه اول و دوم آرای کسب‌شده را از آن خود کردند، اما از نظر درصد آرای کسب‌شده به ترتیب حدود 10 درصد بیشتر از آنچه ایسپا اعلام کرد را ثبت کردند.

به گزارش اقتصادنیوز، هر چند پیش بینی ها و نظرسنجی ها تا حد زیادی دو مرحله شدن چهاردهمین انتخابات ریاست جمهوری را حدس زده بودند که البته این گمان به یقین تبدیل شد اما اینکه سبد آرای سعید جلیلی سنگین تر از محمدباقر قالیباف باشد و رقیب اصلی پزشکیان برای مرحله دوم انتخابات شناخته شود، اصولگرایان و حتی دیگر احزاب و جناح ها را هم شگفت زده کرد. این موضوع که آرای سعید جلیلی یک سیاستمدار امام صادقی، توانست محمدباقر قالیباف را به گوشه رینگ ببرد، یک نکته پنهان در دل خود دارد اما ابتدا باید گریزی به انتخابات ریاست جمهوری سال 92 بزنیم یعنی سالی که اتفاقا همه چیز برعکس بود و تابلوی آرای محمدباقر قالیباف پر عددتر از سعید جلیلی بود. 

به گزارش اقتصادنیوز، در انتخابات ریاست جمهوری سال 92 که در نهایت منجر به پیروزی حسن روحانی شد، محمدباقر قالیباف و سعید جلیلی هم مشارکت داشتند. در آن سال، قالیباف 6 میلیون و 77 هزار و 292 رأی معادل 16.56 درصد آرا و سعید جلیلی چهار میلیون و 628 هزار و 120 رأی معادل 8.26 درصد مشارکت را به خود اختصاص دادند.

همانطور که آمار نشان می دهد، هر چند سبد رأی های قالیباف در سال 1392 سوم شد اما از سعید جلیلی(رتبه چهارم) بالاتر بود، در حالیکه در انتخابات ریاست جمهوری امسال، این سعید جلیلی بود که از قالیباف سبقت گرفت و در اتوبان انتخابات ریاست جمهوری، خود را به خط پایان مرحله اول رساند. شکست حیات سیاسی قالیباف در انتخابات چهاردهم و برای چندمین بار از این جهت معنادار بود که او اتفاقا در مقایسه با سعید جلیلی تشکیلات رسانه ای قدرتمندی در اختیار داشت و در مناظره ها بر خلاف جلیلی که گاهی کنترل خود را از دست می داد، خویشتندار بود اما آیا این کافی بود؟

کورسویی که نور نگرفت

افول رأی محمدباقر قالیباف که او را بار دیگر مجبور به دنده عقب گرفتن از حوالی خیابان پاستور کرد، شاید این تحلیل را به ذهن متبادر کند که یاورانی پای کار نداشت چرا که او تا پیش از آغاز فرایند رأی گیری‌، به دنبال اجماع و ائتلاف بود؛ وگرنه از سعید جلیلی 1403 تا آن سعید جلیلی سال 1392 که مدتی را هم دبیر شورای امنیت بود و ایران را در محاق قطعنامه های متعدد فرو برد، تغییر خاصی حتی در رزم مناظراتی‌ و آرایش برنامه های انتخاباتی‌اش مشاهده نکردیم و تنها «دولت سایه» ای داشت که آن هم سال ها در حالت سکوت بود و مردم عادی هم حافظه تاریخی قدرتمندی از آن ندارند. 

حال باید دید بعد از پایان انتخابات ریاست جمهوری در روز جمعه 15 تیرماه، محمدباقر قالیباف که بعد از شکست در انتخابات چهاردهم، حمایت خود را به سمت سعید جلیلی گسیل کرد چه سرنوشتی در دولت چهاردهم خواهد داشت؟ آیا باز هم به کرسی سبز خانه ملت باز می گردد؟

چشم امید پزشکیان به سیلاب مرددها؟

به گزارش اقتصادنیوز، آمارهای وزارت کشور حاکی از آن است که در انتخابات روز جمعه بیش از 10 میلیون رأی به سوی مسعود پزشکیان سرازیر شد اما این کافی نبود تا از سد جلیلی عبور کند. اعلام مشارکت حدود 40 درصدی رأی دهندگان از سوی صندوق های رأی، این پیام مهم را به اصلاح‌طلبان رساند که بخشی از جامعه که با عناوینی مثل «مرددین» یا «رأی‌های خاکستری» شناخته شده اند، وارد بازی انتخابات نشدند. شاید تنها راه اصلاح طلبان این باشد که با استفاده از دو قطبی کردن فضا یا ایجاد ترس از بازگشت به شرایط قبلی، این قشر را پای صندوق رأی بیاورند.

البته چنین به نظر می رسد ستاد مسعود پزشکیان ایجاد این فضای دوقطبی را از امروز یکشنبه 10 تیرماه و در واپسین روزهای مانده به مرحله دوم انتخابات با ارسال این پیامک  سراسری به مردم آغاز کرد: «شهروندان عزیزی که با رأی خود به ایده‌های خطرناک و تخیلی نه گفتند، حتی اگر به شخص من رای نداده باشند، کاری بزرگ و در خور ستایش کردند. آنها سپر بلای ایران شدند در مقابل گروهی کوچک که خود را صاحب کشور می‌دانند؛ حالا بقیه فرصت می‌کنند تا خطر احتمالی را دریابند. کار شهروندان هنوز تمام نشده است. در هفته پیش رو تا انتخابات دور دوم، به ما بپیوندید تا سایه‌ی بلا را از این کشور دور کنیم.»

باید دید طرفداران تغییر وضع موجود می‌توانند 15 تیرماه 1403 را تبدیل به روز تاریخی در کارنامه سیاسی خود کنند و بخشی از ۶۰ درصد که در انتخابات هشتم تیر مشارکت نکردند را روز جمعه 15 تیرماه به وسیله کلید واژه های حیاتی و چهره های کاریزماتیک با صندوق های رأی آشتی دهند یا باید مانند دور دوم انتخابات ریاست جمهوری سال 84، شاهد رقم خوردن کاهش مشارکت در راند دوم باشند؟ 

در شرایطی که دوئل سخت میان جلیلی و پزشکیان پیش‌بینی می‌شود، احتمال شکل گیری دوباره مناظره رو‌ در روی 2 نامزد انتخاباتی دور از ذهن نیست؛ مناظره‌ای شاید شبیه به آنچه در دوقطبی  سال 1388 میان میرحسین موسوی و احمدی نژاد شکل گرفت.

این هفته هم قرار است شب های دوشنبه و سه شنبه مسعود پزشکیان و سعید جلیلی در رینگ مناظره قرار گیرند بلکه بتوانند مشارکت بیشتری را به سمت خود جلب کنند. بعد از این مناظره ها باید دید روز جمعه 15 تیرماه کلید پاستور در دستان کدام یک از این 2 کاندیدای اصلاح طلب و اصولگرا قرار می گیرد؟