دولت با این استدلال که وظائف عبدالناصر همتی با نامزدی انتخابات ریاست جمهوری در تضاد است او را این مسئولیت کنار گذاشت.
برخی این استدالال دولت را بهانه های سیاسی می دانند و اعتقاد دارند در پس پرده سیاست خبرهای دیگری است اما برخی با توجه به مسئولیت های حرفه ای رئیس کل اعتقاد دارند کنار رفتن یک نامزد انتخابات از ریاست بانک مرکزی در راستای دور نگه داشتن این نهاد مهم از تکانه های سیاسی است.
زیرا جایگاه رئیس کل با وجود تمامی چالش های ناشی از استقلال اندک و سلطه سیاسی جایگاه تعیین کننده ای در علامت دهی به بازارها است و تفکیک مواضع نامزد انتخابات و یاست کلی بانک مرکزی آسان نیست. گزارش اقتصاد نیوز نگاهی به یک هفته پر تب تاب سیاسی برای بانک مرکزی و اثارآن بر بازار ارز به عنوان یکی از شاخص های انتظارات این روزهای احاد اقتصادی دارد و دست آخر به این استدلال پرداخته که نامزدی رئیس کلی با سیاست گذاری پولی و ارزی در کشور می تواند منافات داشته باشد.
هراس از ارزپاشی
با نامزدی عبدالناصر همتی در انتخابات ریاست جمهوری فضای آتی بازار ارز برای معامله گران مبهم تر شد. بازار که با نااطمینانی های قابل توجهی مواجه بود،تحت تاثیر متغیر جدید نامزدی ریاست کل بانک مرکزی برای انتخابات ریاست جمهوری قرار گرفت. برخی از فعالان به صورت جدی چنین احتمالی را مطرح می کردند که رئیس کل برای جذب حمایت انتخاباتی، عرضه ارز را افزایش خواهد داد و به موازات آن، قیمت دلار در مسیر نزولی قرار خواهد گرفت. این دیدگاه در حالی مطرح شد که همتی بارها رفتار سیاسی توسط بانک مرکزی را رد کرد.
با این حال، معامله گران اعتقاد داشتند، همتی در مقام نامزد ریاست جمهوری، منفعت زیادی در افت قیمت دلار خواهد داشت، هر چند چنین سودی، به ضرر او در قامت ریاست کل بانک مرکزی باشد. در واقع ممکن است افت قیمت دلار با عرضه زیاد منجر به بالا رفتن حمایت از همتی شود، ولی از دست رفتن منابع، احتمال شوک های آتی ارزی را افزایش می دهد که برای رئیس جمهور بعدی، اصلا خبر خوبی نیست.
کنار گذاشتن همتی ار ریاست کلی بانک مرکزی نیز بازار را با یک شوک کوتاه مدت روبرو کرد و ۲۴ ساعت بازار را تحت تاثیر قرار داد. تصور بازار این بود که کنار گذاشتن همتی موجب بی سامانی در بازار ارز خواهد شد اما پس از خبری شدن گزینه های جایگزین و اخبار مثبت هسته ای روند صعودی قیمت دلار در بازار متوقف شد.
خروج موقت نوسان گیران از بازار ارز
قیمت دلاربرای آحاد جامعه اهمیت زیادی دارد و ممکن است رییس کل در مقام نامزد انتخابات ریاست جمهوری، حتی به صورت ناخواسته، برای به دست آوردن محبوبیت، در عرضه ارز سیاست های گشاده دستانه تری را در پیش بگیرد.
گفته می شود زمانی که همتی برای انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کرد، یک نفر از حاضران به او گفت، اگر قیمت دلار به ۴ هزار و ۲۰۰ تومان بازگردد، به تو رای خواهیم داد. این صحبت به صورت جدی مطرح نشد، ولی نشان می داد، پشت پرده ذهن افراد، آنچه از یک ریس کل بانک مرکزی یا رئیس جمهور انتظار دارند، در درجه اول افت قیمت دلار است.
این موضوع موجب می شود که بازار در معرض خطر رفتار سیاستمداران و روسای کلی آینده قرار بگیرد. به دلیل همین باور افزایش عرضه ارز توسط رییس کل، برخی از معامله گران پس از ثبت نام همتی تصور می کردند، قیمت دلار راه کاهشی را در پیش خواهد گرفت. هراس از عرضه بازارساز و افت قیمت موجب شد که بخشی از معامله گران به طور موقت از بازار خارج شوند قیمت به شدت افتاد اما وقتی گمانه ها رنگ واقعیت نگرفت روند به سرعت تغییر کرد.
برگشت هیجانی معامله گران
در بازاری که مستعد نوسان است و نااطیمنانی های زیادی بر فضای کسب و کار حاکم است هر رفتار سیاست گذار با تعابیر مختلفی روبرو می شود وقتی بازار ساز به صراحت اعلام کرد اهل ارزپاشی نیست برخی این موضع را مترادف با نبود ذخایر کافی برای پیشبرد مقصود عنوان کردند.
به همین دلیل در ۲۴ ساعت گذشته معامله گرانی که از هراس عرضه همتی از بازار خارج شده بودند، این بار به صورت دسته جمعی به معاملات برگشتند تا نوسان در جهت افزایشی شدت بگیرد.
از این رو می توان گفت رییس کل می تواند منجر به نوسانات افزایشی و کاهشی قابل توجه در بازار شود. این در حالی است که برای بازار ارز هیچ چیز بهتر از ثبات و آرامش در یک کریدور مشخص قیمتی نیست.
سیگنال های آنی به بازار
اتفاق دیگری که می تواند بازار را تحت تاثیر قرار دهد علامت های ناخواسته است.ورود رئیس کل بانک مرکزی به مرحله نهایی انتخابات ریاست جمهوری، او را در موقعیت نطق و مناظره و مصاحبه هایی قرار می دهد که حداقل باید از جایگاه خود به عنوان رییس کل بانک مرکزی دفاع کند. در چنین شرایطی به ناچار در موقعیت نامزد ریاست جمهوری ممکن است صحبت هایی مطرح شود که برای بازار به صورت سیگنال های آنی عمل کند. در کنار این، رییس کل ممکن است مورد حمله سایر نامزدها قرار بگیرد و اطلاعاتی افشا شود که برای بازار اهمیت نوسانی داشته باشد. می توان گفت، از آنجایی که همتی با پیشینه ریاست کلی بانک مرکزی وارد گردونه انتخابات شد، صحبت های او برای بازار تشنه اطلاعات ارزِ، می تواند رفتارهای غیرمنتظره ای را رقم بزند.
همتی بارها عنوان کرده بود که تمایل دارد کمتر صحبت کند و پیام های خود را نیز بیشتر به صورت بیانیه اطلاع رسانی کند. با این حال، یک نامزد ریاست جمهوری بارها و بارها صحبت خواهد کرد و از جهت انتظارات و اطلاعات بازار را تحت تاثیر خود قرار خواهد داد.
دوری از اجماع و خطر مبارزات جناحی
رییس کل بانک مرکزی نیاز دارد که برای پیش برد مقاصد و اهداف خود از کمک و حمایت تمام ارکان حکم رانی بهره ببرد. با این حال زمانی که رییس کل وارد مبارزات انتخاباتی می شود، می تواند در معرض مخالفت برخی از جریان ها و طیف های سیاسی قرار بگیرد. به عنوان مثال، در همین ابتدای امر، روزنامه کیهان به نامزدی همتی حمله کرده است. در این شرایط، احتمال ایجاد پارازیت های جدیدی در بازار نیز مطرح می شود. ممکن است عده ای برای خارج کردن رئیس کل از گردونه انتخابات، عملکرد او را با چنان انتقادهای تندی هدف قرار دهد که وضعیت بازار را از حالت تعادل خارج کند.
حتی پیش از اینکه همتی نامزد رییس جمهوری شود، بسیاری افت موقت قیمت دلار را مصنوعی دانسته و رییس کل را متهم به سیاسی کاری کرده بودند. مسلما اگر در خردادماه افت قیمت دلار از سر گرفته شود، رقیب های انتخاباتی، او را به راحتی راحت نخواهند گذاشت. در شرایطی که افت قیمت دلار شاید به صورت سودی برای همتی مطرح شود، افزایش قیمت می تواند عملکرد او را مخدوش کند. حربه ای که می توانست توسط سایر نامزدها خواسته یا ناخواسته مورد استفاده قرار گیرد.
تعارض منافع یک اقدام
زمانی که یک فرد برای انتخابات ثبت نام می کند، بهتر است از موقعیت قبلی خود دست کشیده باشد،چرا که ممکن است فعالیت در عرصه انتخاباتی در تعارض با موقعیت فرد قرار داشته باشد. به عنوان مثال، ممکن است برخی از افراد یا گروه های سیاسی در ازای حمایت از یک نامزد انتخاباتی، خواسته هایی را مطرح کنند که به سود سایر افراد جامعه نباشد.
درست است که فرد می تواند در برابر این خواسته ها مقاومت کند، ولی مساله آنجاست که اساسا بهتر است چنین موقعیتی برای فرد به وجود نیاید. به جای ساختن انسان های خوب، باید به فکر بهبود ساختارها و ارکان سیستم بود که اساسا اجازه استفاده از موقعیت سیاسی و اقتصادی به فرد داده نشود. این مساله در مورد رییس فعلی قوه قضاییه نیز صادق است. نامزدی در مقام انتخابات ریاست جمهوری ممکن است موجب شد افرادی در ازای حمایت، از او انتظار داشته باشند که در مسائل قضایی اغماض بیشتری برای آن ها صورت بگیرد.
سیاسی کاری و ملاحظه در اصلاحات اقتصادی
برخی از فعالان باور دارند، دلیل اینکه بانک مرکزی اقدامات و اصلاحات سخت اقتصادی را صورت نداده است، به دلیل ملاحظات سیاسی بوده است. به عنوان مثال، برخی از تحلیل گران باور داشتند که بالا بردن نرخ سود موجب می شد که تورم با شتاب کمتری رشد کند و خروج سرمایه نیز به شکل معناداری کاهش پیدا کند.
در واقع منفی بودن نرخ بهره واقعی به میزان زیادی موجب شد که افراد بسیاری، پول های خود را از بانک ها خارج کنند. با این حال، شماری از تحلیل گران اعتقاد دارند بالا نبردن نرخ سود به دلیل ملاحظات سیاسی بود، چرا که اگر این امر صورت می گرفت، بازار سهام نزول بیشتری را تجربه می کرد و نارضایتی بیشتری در مورد عملکرد رییس کل شکل می گرفت.
ممکن است تمام این مسایل به صورت عادلانه مطرح نشوند، ولی واقعیت این است که وقتی رییس کل بانک مرکزی از موقعیت اقتصادی وارد فضای سیاسی می شود، در معرض هر قضاوتی قرار خواهد گرفت.
از این رو ممکن است در پس پرده سیاست خبری باشد اما کنارگذاشتن همتی از رئیس کلی بانک مرکزی با این استدلال که وظائف او حساس است بی راه نیست و نشان می دهد در یکی از سیاست ترین کشورهای جهان بانک مرکزی نمی تواندبیش از یک حد سیاسی باشد.
البته دولت هم باید بداند نهاد مهمی مانند بانک مرکزی نمی تواند بدون رئیس کل اداره شود حتی اگر تمامی اختیارات ریاست به قائم مقام تفویض شود.
